“İslam Dünyası” ifadesi akademik olsun veya olmasın pek çok çalışmada, günlük hayatta, kahve muhabbetlerinde, televizyonlarda, radyolarda, tartışma programlarında, haberlerde, miting meydanlarında hasılı hemen her yerde sıkça kullanılmaktadır.
İslam dinine mensup olan bireylerin, toplulukların, devletlerin dünyanın herhangi bir yerinde bir sorunu çözülemediğinde fatura “İslam Dünyasına” tevdi edilmekte, Dünya’nın çeşitli yerlerinde, miting meydanlarında coşkulu kalabalıkların karşısında örneğin Mescidi Aksa için “İslam Dünyası” duyarlı olmaya ses vermeye çağrılmaktadır. Örneğin İslam Dünyası’nı muhatap bu çağrı Sinop gibi çok yerel bir unsur tarafından dahi yapılabilmektedir.[1] Bir kısım “İslam Dünyası” Rabia Meydanı üzerinden İslam Dünyasına bakışla, Tahrir Meydanı’na destek olan veya Rabia Meydanı’na kulak vermeyen İslam Dünyası’na sorumluluk yüklemekte,[2] buna mukabil başka bir “İslam Dünyası” Tahrir Meydanı’nın ürettiği yönetimle ilişki kurmayı problem görmemektedir.[3] Bir kısım İslam Dünyası Esed’e cephe alırken,[4] diğer bir kısım İslam Dünyası destek vermekte,[5] başka bir kısım İslam Dünyası ise kayıtsız kalmayı tercih etmektedir. Ancak bütün bu İslam Dünyaları, bir diğeri olan İslam Dünyası’na karşı kendisi gibi davranmaması üzerinden de eleştirel bir tavır yüklenmektedir. Aynı hadiselere farklı yaklaşım gösteren İslam Dünyalarının her biri kendilerini bu dünyanın asli unsuru olarak kabul etmekte, İslam dünyasından farklı tavır sergilediğini kabul etmemektedir.
Müslümanların yaşadığı bir coğrafyada yaşanan değişim veya dönüşümler herhangi bir platformda toptancı bir yaklaşımla bütün “İslam Dünyasında dönüşüm” olarak değerlendirilmektedir.
Örnekleri çoğaltılabilecek somut olaylar, kavramsallaşmış, klişeleşmiş “İslam Dünyası” ifadesinin tam mahiyetinin ne olduğu, nerede başlayıp nerede bittiği, hangi yapıtaşlarından oluştuğu hususlarının belirsiz olduğu algısı oluşturan bir çeşitlilik ortaya çıkarmaktadır.
Kavram’ın sınırı üzerine yazılan makalelerde “İslam Dünyası” kavramının sınırlarının eski dönemlerde “darü’l-İslam-darü’l-harp” kavramları ile hukuksal ve siyasal bir sınır çizilebildiği, ancak günümüzde bunun mümkün olmadığı şeklinde değerlendirmeler bulunmaktadır.[6]
En geniş çerçevede, bireylerin yapı taşı kabul edildiği bir yaklaşımla dünya üzerindeki bütün bireylerin yekununun İslam Dünyasını oluşturduğu söylenebilir. Bu kapsama Doğu Türkistan’daki bir köyden, Sırbistan’daki bir şehre kadar herhangi Müslüman bir ferd dahil olacaktır.
İslam dinini resmi din olarak kabul eden devletlerin tamamı kavramın sınırı olarak kabul edildiğinde, halkı Müslüman olmakla birlikte resmi dini İslam olmayan veya resmen dünyanın çoğunluğu tarafından devlet olarak kabul edilmeyen devletler tanımın neresinde yer alacağı soru işareti taşıyacaktır. Eski adıyla İslam Konferansına üye ülkeler kabul edildiğinde üye olmamakla birlikte gözlemci üye olarak kabul edilen ülkelerin durumu kavramın mahiyeti içerisinde tartışmalı olacaktır. Coğrafya temelli bir tanımda ise Örneğin Doğu Türkistan, Batı Trakya yer alabilecek iken, Avrupa’da veya Amerika’da dağınık olarak varolan topluluklar dışarıda kalacaktır.
Reel dünyanın yanı sıra “sanal dünya” olarak nitelendirilen yeni bir alanın ortaya çıkması (Facebook ve Twitter vb.) kavramın mahiyetinin genişlemesine neden olmaya başlamıştır. Sanal dünyanın oluşturduğu gruplar, sanal dünya içerisinde çeşitli ağlarda bir araya gelebilen milyonlar, İslam dünyası adına olduğu savıyla tepki üretebilmekte veya grupların bireylerin tepkileri, faaliyetleri kimi değerlendirmelerde İslam Dünyası’na ait olarak nitelendirilmektedir. Sanal dünya; kendine özgün, herkesin cebinden ve masasından dahil olduğu bir İslam Dünyası modeline sahip olmuştur.
“İslam Dünyası neresidir?” “Hangi İslam Dünyası” suallerinin bugün tek ve net bir cevabı olduğunu söylemek mümkün görünmüyor. Kavramın tarifine esas teşkil edecek yapı taşının ne olarak kabul edileceğine göre mahiyet değişkenlik göstermektedir. İslam Dünyasında sosyal, siyasal, kurumsal, mezhepsel parçalanmadan mütevellid çeşitliliğin “kavramsal” boyuta da bir yansıması olmuştur.
Netice itibariyle geniş anlamda sınırları muğlak olan İslam Dünyaları içerisinde dar anlamda çok sayıda Reel ve Sanal İslam Dünyası adacıkları ortaya çıkmıştır. Bunun temel nedeni İslam Dünyası’nın bütününün benimsediği, bütününü kucaklayan, temsil eden, “İslam Dünyası” denilince tali olanı da belirleyen, unsur-u asli kurumsal bir çatının bulunmayışıdır.
Dipnotlar:
[1] Mescid-İ Aksa Baskını Sinop’ta Protesto Edildi, 17.11.2014, http://sinoppusulasi.com.tr/haber_detay.asp?haberID=2012 (Erişim Tarihi 24.11.2014)
[2] http://tr.r4bia.com/node/92, Rabia Platformu Web Sitesi, (Erişim Tarihi 24.11.2014)
[3] Suudi Arabistan Katar İlişkileri, http://www.orsam.org.tr/tr/trUploads/Yazilar/Dosyalar/201457_infografiksuudikatar.pdf (Erişim Tarihi 24.11.2014)
[4] Erdoğan: Ey İslam dünyası nerdesiniz?, 17.07.2014, http://www.haber7.com/dis-politika/haber/1181526-erdogan-ey-islam-dunyasi-nerdesiniz, (Erişim Tarihi 24.11.2014)
[5] Hizbullah’ın Suriye’ye desteği tepki çekiyor!, 31.08.2011, http://www.timeturk.com/tr/2011/08/31/iste-hizbullah-in-suriye-ye-girdigini-gosteren-belge.html, (Erişim Tarihi 24.11.2014)
[6] Kadir ALBAYRAK, ‘İslam Dünyasında Diyalog Grupları ve Kurumları’, Çukurova Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 18, Sayı 1, 2009, s.1
Yazar: Ahmet Hüsrev ÇELİK
Benzer Hizmetler
Ziyaretçi Yorumları